«الکساندر کنیازف» کارشناس مسائل سیاسی و امنیتی منطقه و پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات اوراسیای دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو وابسته به وزارت امور خارجه روسیه در یادداشتی که در اختیار خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس قرار داد، به بررسی اهداف و نتایج نخستین نشست سران «آسیای مرکزی+آمریکا» پرداخت که در «نیو یورک» برگزار شد. در این یادداشت آمده است: صرف نظر از آنچه در گزارش‌های رسمی در مورد نخستین نشست سران «آسیای مرکزی و آمریکا» در قالب «5+1» آمده است، این اقدام تبیین‌کننده اولویت اصلی «واشنگتن» در رابطه با این منطقه است. این نکته نیز معنادار به نظر می‌رسد که همه شرکت‌کنندگان در این نشست پس از اتمام آن از صحبت با روزنامه‌نگاران پرهیز کردند و بسیاری از پرسش‌ها را بدون پاسخ گذاشتند. تردیدی نیست که اولویت اصلی و بلندمدت آمریکا در آسیای مرکزی مقابله همه‌جانبه با نفوذ روسیه، چین و ایران است. البته هنوز پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در آگوست 2021، به وضوح دیده می‌شد که واشنگتن به فکر پیدا کردن راه‌هایی بازگشت به منطقه است. اکنون دیده می‌شود که بازگشت آمریکا به آسیای مرکزی در قالب دیگر، یعنی در قالب ترکیبی در حال انجام است. معلوم است که با آغاز مرحله فعلی تشدید تنش میان روسیه و آمریکا، اولویت یادشده سیاست خارجی واشنگتن در منطقه پویایی جدید و محتوای بیشتری به خود گرفته است. دیدار «جو بایدن» با رؤسای جمهور کشورهای آسیای مرکزی را نمی‌توان جدا از سیاست خارجی آمریکا (به‌خصوص از ماه فوریه سال 2022 به این طرف) دانست. طی این دوره فعالیت‌های دیپلماتیک آمریکا به صورت بسیار چشمگیری تشدید شد و مقامات سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی آن به طور مکرر از منطقه بازدید کردند. حالا با برگزاری نشست «5+1» در سطح سران، واشنگتن می‌‌خواهد به اصطلاح اهمیت آسیای مرکزی در سیاست خارجی خود را به نمایش بگذارد. مقابله با نفوذ روسیه، چین و ایران در منطقه را می‌توان و باید در جهات مختلف مورد توجه قرار داد که در واقع ماهیت سیاست ترکیبی آمریکا را نشان می‌دهد. در این راستا می‌توان به اولویت‌بندی تامین مالی سازمان‌های غیردولتی کشورهای منطقه و تشدید فعالیت آنها طی مدت‌های اخیر توجه کرد. ضمنا آمریکا به طور خاص روی موضوع «مقابله با اخبار و اطلاعات غیر واقعی گسترده رسانه‌ای روسیه» تمرکز کرده است. البته در دستور کار آمریکا برای آسیای مرکزی «اهداف نظامی» از جایگاه بالایی برخوردار است. هنوز پس از خروج نیروهای خود از افغانستان، آمریکا بسیار می‌خواست حضور نظامی خویش را در منطقه برقرار کند. این اقدام در واقع از طریق جلب نظامیان کشورهای آسیای مرکزی به برنامه‌های مختلف آمریکا و ناتو و همچنین توسط نوعی استفاده از زیرساخت‌های منطقه‌ای و فعالیت‌های شرکت‌های لجستیکی آمریکایی که در حقیقت ساختارهای دارای کاربرد دوگانه هستند، اجرا می‌شود. ورود به حوزه‌های نظامی کشورهای آسیای مرکزی ماهیت منسجم و مدون دارد، در حالی که کشورهای منطقه هرگز از سوی واشنگتن به عنوان شرکای مستقیم شناخته نشده و امور مربوطه بر مبنای فعالیت‌های شبکه‌ای دنبال شده و ایجاد شرایط برای حضور نیروهای ناتو بر حسب ضرورت را در نظر دارد. به نظر می‌رسد ضعیف‌ترین نقطه سیاست منطقه‌ای آمریکا به اقدامات آن در حوزه‌های اقتصادی، مالی، تجاری و ارتباطات فرامرزی مربوط می‌شود. وعده‌های بلندبالای آمریکا و متحدانش به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزین منافع کشورهای منطقه در رابطه به تعاملاتشان با روسیه، چین و ایران باشد. به عنوان مثال، ابتکار «استحکام اقتصادی در آسیای مرکزی» در سپتامبر 2022 توسط آمریکا راه‌اندازی شد که هدف «سرعت بخشیدن به تحولات اقتصادی منطقه در پس‌زمینه تنش روسیه و اوکراین» را در نظر داشت. با گذشت یک سال این پروژه همچنان کار نمی‌کند. همچنین پروژه‌های تجاری و سرمایه‌گذاری که برای جایگزینی پروژه‌های روسی و چینی در نظر گرفته شده‌اند، هنوز نتایج مشخصی به بار نیاورده است. علاوه بر آن تلاش‌ها در تغییر جهت زیرساخت‌های حمل و نقلی و ارتباطاتی به هدف دور زدن روسیه و ایران نیز با محدودیت‌های عینی مواجه شده است (نمونه بارز آن صادرات نفت قزاقستان از طریق کنسرسیوم خط لوله خزر است که همچنان به عنوان مسیر اصلی باقی خواهد ماند). مجازات بانک‌ها، شرکت‌ها و افرادی که با اجتناب از تحریم‌های آمریکا، به طرف‌های روسی کمک می‌کنند، می‌تواند اثری دوگانه داشته باشد و برای راه‌اندازی جایگزین سیستم‌های پرداخت آمریکایی و اروپایی انگیزه ایجاد کند. ضمنا چنین نمونه‌ها نیز کم نیستند. فقدان جایگزین برای روابط آسیای مرکزی با روسیه، در صورت افزایش فشارها بر کشورهای منطقه می‌تواند نتیجه معکوس به بار آورده و منجر به محدودیت تعاملات با آمریکا شود. بنابراین مرحله فشار «نرم» دیپلماتیک زود یا دیر به پایان خواهد رسید و خیلی طولانی نخواهد شد. همزمان نمی‌توان این نکته را ناممکن دانست که دیدار بایدن با رؤسای جمهور آسیای مرکزی می‌تواند نقطه عطفی برای گذار به مرحله جدید سیاست آمریکا در منطقه باشد. از جمله ابزارهای ترکیبی که واشنگتن می‌تواند در آسیای مرکزی استفاده کند، ایجاد کانون‌های بی‌ثباتی طولانی‌مدت خواهد بود. در این رابطه احتمال دارد بایدن در نشست یادشده به همتایان خود از آسیای مرکزی هشدار داده باشد بیشتر متمایل به حرف‌شنوی از واشنگتن بشوند. پایان پیام/ح
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید